Compassie
We gebruiken de woorden sympathie, empathie en compassie vaak door elkaar, maar de betekenis is eigenlijk heel verschillend. En deze verschillen zijn essentieel voor gezonde relaties en voor de beleving van een familieopstelling.
Je collega verdrinkt in een zee van werk. Een vriend worstelt met een rommelige scheiding. De zieke buurvrouw kan de deur niet uit. Een gezin aan de andere kant van de wereld leeft in een oorlogsgebied en worstelt om te overleven. Of een vraagsteller bij een familieopstelling.
We leven mee met hen en gebruiken de woorden sympathie, empathie en compassie vaak door elkaar om te beschrijven op welke manier we meeleven. Wat is eigenlijk het verschil?
Sympathie
Sympathie is een simpele erkenning: het geeft bijvoorbeeld aan: “Het spijt me dat je pijn hebt.” Je herkent van een afstand wat de ander doormaakt. Je uit je goede wensen en je spijt voor hun situatie. Maar je bent niet echt in verbinding met de ander.
Empathie
Terwijl sympathie losstaat van de ander, is er bij empathie wel verbinding. Het geeft aan: “Ik kan me voorstellen hoe het voelt voor je.” Je begrijpt wat de ander meemaakt, cognitief of emotioneel. En je maakt verbinding met de ander. Empathie vereist niet dat je exact dezelfde ervaringen hebt gehad. We kunnen empathie hebben voor een kind dat bang is voor een monster onder het bed, ook al denken we dat er niets is. Empathie kan krachtig zijn. Alleen al het gevoel begrepen te worden, maakt het voor de ander vaak draaglijker.
Door de evolutie van onze menselijke soort hebben we dat emotionele inlevingsvermogen: het maakt dat we voor anderen (bijvoorbeeld kinderen!) gaan zorgen.
Bij onze opstellingendagen zie ik dat sommige deelnemers heel empathisch reageren. En de gevoelens van een ander makkelijk overnemen en ook in hun eigen lichaam meevoelen.
Wanneer je dat echter in een (te) sterke mate doet tijdens een opstellingendag, kan je er heel moe van worden – zelfs wanneer je alleen maar toeschouwer bent. Het is belangrijk om er bewust van te zijn welke lichamelijke reactie van jezelf zijn en welke een echo zijn van de emoties van de ander.
Recent verscheen er een mooi artikel in De Volkskrant over (het kunnen reguleren van) empathie en achterliggende neurologie (de ‘fameuze’ spiegelneuronen).
Daarom zeggen we bij onze opstellingen altijd dat de gevoelens die je ervaart als representant bij de persoon horen die je representeert en niet bij jezelf. En dat je goed voor jezelf moet zorgen, d.w.z. niet voor 100% in de rol moet gaan maar altijd een deel van jezelf als ‘waarnemer’ houden.
Compassie
Compassie (of mededogen) gaat nog een stap verder dan empathie. Het vraagt ons om actie te ondernemen ten dienste van de ander: “Je lijdt, en ik zal doen wat ik kan om te helpen.” Je verlicht hun last, zelfs als het zo klein is als een boodschap doen, een maaltijd koken of een luisterend oor bieden.
Mededogen gaat niet over het snel oplossen. Het gaat over het bieden van wat de ander nodig heeft, of dat nu ruimte is, actief luisteren of ervoor kiezen om iemand te zien zoals hij of zij werkelijk is. Het gaat niet over het overnemen van de last, dat is betutteling en daar wordt niemand blij van – in die zin is het tekeningetje niet helemaal goed.
In het Boeddhisme gaat compassie niet alleen over de ander, maar ook over jezelf. Het voegt iets heel belangrijks toe aan compassie: dat het verlichten of wegnemen van het lijden van de ander niet ten koste van jezelf mag gaan. Het voegt de component van wijsheid toe: datgene te doen dat de ander helpt en jezelf niet schaadt.
Compassie gaat over verbinden en passende actie nemen. En over de balans tussen afstand (wat van de ander is laat ik bij de ander) en nabijheid (ik kan meevoelen met de ander en me daardoor inleven).
Opstellingen
Op welke manier zien we compassie bij een opstelling?
- De representanten stellen zichzelf ten dienste van de vraagsteller. Dit is een daad van compassie waardoor het mogelijk wordt dat de vraagsteller inzicht verkrijgt in zijn/haar thema.
- De toeschouwers helpen mee het veld te dragen waarin de opstelling kan plaatsvinden, ook dat is een daad van compassie. Zonder toeschouwers is de dynamiek wezenlijk anders.
- De vraagsteller heeft zelf-compassie nodig om zich te verbinden met zijn/haar thema en uit te reiken. Zo kan hij/zij een ander perspectief, helderheid, krijgen en zich losmaken van oude patronen en nieuwe mogelijkheden gaan uitproberen.
- De begeleider biedt een veilige ‘holding space’ voor de vraagsteller en draagt daarmee het veld.
Ik heb natuurlijk mijn eigen ‘proceswerk’ gedaan tijdens mijn opleiding Systemisch Werken. Daarin en ook in latere trainingen ontdekte ik dat ‘mijn best doen’ een vast patroon is dat ik al heel jong heb ontwikkelt. Samen met mijn empathisch vermogen resulteerde dat in een sterke wil om anderen te helpen. Want dàn doe ik pas echt mijn best …. 😊
Tijdens die opleiding en trainingen heb ik geleerd deze ‘drive’ te reguleren (wat is de ‘passende actie’?). En zo kan ik mijn compassie vormgeven bij het begeleiden van opstellingen.
Als je meer wilt weten over familieopstellingen of kijk in de agenda wanneer je een opstelling (mee) kan doen in Heiloo, daar kan je je ook aanmelden. Voor coaching of een individuele opstelling kan je het beste even een berichtje sturen.
Deze blog is eerder verschenen als nieuwsbrief op 15 februari 2025.
Reacties
Reacties kan je achterlaten in het contactformulier met als onderwerp “februari 2025”
Er zijn nog geen reacties.