Wat zijn Familieopstellingen?
We zijn allemaal onderdeel van een familie en binnen de familie hebben we geleerd hoe we op eigen benen kunnen staan. Toch zijn er soms lastige patronen waar we -tegen beter weten in- aan vasthouden. Je voelde je niet gezien – en nu doe je altijd zò je best, je wordt er doodmoe van. Of je moest al jong zorgtaken op je nemen – en nu loopt je nog steeds voor iedereen te zorgen.
In een familieopstelling gaan je op zoek naar de verborgen waarheden achter die patronen. Het ontdekken van die waarheden is soms ontroerend, soms pijnlijk. En altijd bevrijdend.
Je kunt niet kiezen waar en in welke familie je geboren wordt en opgroeit, of wat de normen en waarden zijn die je meekrijgt. Je hebt wèl invloed op hoe je nu vorm geeft aan wat je van je familie en omgeving hebt meegekregen. Het helpt wanneer het helder voor je is hoe familiebanden en de systemen waar je deel van uitmaakt, jou beïnvloeden.
Het eerste systeem waar je mee te maken krijgt, is het gezin waarin je bent opgegroeid. Dat kunnen dus ook andere opvoeders zijn dan je biologische ouders. In het systeem van het gezin zijn je overtuigingen ontstaan die onbewust en bewust nu je gedrag en gewoontes bepalen.
Naarmate je ouder wordt zijn er steeds meer systemen waar je deel van uitmaakt en die je beïnvloeden. Denk aan school, studie, geloof, sport, vriendengroep en werk. De geschreven en ongeschreven regels binnen een systeem, de plek die jij inneemt en de rol die daarbij hoort, bepalen onbewust wat je doet en waarom.
Sommige gewoontes passen bij jou en helpen je nog steeds vooruit, maar soms merk je dat ze je na verloop van tijd belemmeren. Terwijl je vaak onbewust wil voldoen aan alle verwachtingen van je omgeving, ben je op zoek naar wie jij bent en wat jij wilt.
Een (familie) opstelling, individueel of in een groep, helpt je om helder inzicht te krijgen in welke stappen jij nu wilt zetten en hoe je dat kan doen.
Waarom een opstelling?
Een opstelling helpt vooral bij vragen of thema’s die al langer spelen in je leven en waar je op de één of andere manier niet veel verder mee komt. Een opstelling dringt door tot de kern. Het laat je dus zien waar je belemmeringen zitten, waarom je niet altijd de keuzes maakt die je zou willen maken of steeds weer vervalt in een bepaalde emotie of gedrag. Het laat je ook zien hoe de energie weer kan stromen.
Drie voorbeelden van wat een opstelling je oplevert
| Als …… | je voor een belangrijke beslissing staat of worstelt met een dilemma en daar maar niet uit komt, |
| of als …… | je je afvraagt hoe je anders om kunt gaan met pijn of ziekte, |
| dan kan een opstelling | je bewust maken van de thema’s die spelen en het effect daarvan op jou. Je kunt andere keuzes gaan maken. |
| Als …… | je je overbelast voelt en toch keer op keer je je eigen grenzen overschrijdt, |
| of als …… | je ervaart dat een bepaalde emotie of gedrag zich maar blijft herhalen en je niet goed begrijpt waarom dat zo is, |
| of als …… | je je heel verantwoordelijk voelt en de lat erg hoog legt, zowel voor jezelf en anderen, |
| dan kan een opstelling | je inzicht geven in hoe jij je verhoudt tot de mensen of aspecten in je omgeving en welke beweging tot gezonde grenzen kan leiden. |
| Als …… | ruzies met je partner volgens een vast patroon verlopen terwijl je dat graag anders wil, maar weet niet hoe, |
| of als …… | het je niet lukt om (opnieuw) een relatie aan te gaan, |
| dan kan een opstelling | je laten zien hoe het innemen van je eigen plek ruimte geeft voor acceptatie, zingeving en groei. Dit verbetert niet alleen de kwaliteit van je eigen leven, maar ook je relaties in het algemeen. |
Hoe gaat nu zo’n opstelling?
Aan de hand van de vraag of het thema dat in jouw leven speelt, bepalen we welke elementen en mensen daarin van invloed zijn. We geven deze elementen concreet een plek in de ruimte. Bij een individuele opstelling gebruiken we daarvoor voorwerpen en poppetjes, of leggen we A4’tjes op de grond. Bij een groepsopstelling worden andere mensen (representanten) ingezet om onderdelen van jouw systeem te representeren. Je krijgt dan een visueel beeld van wat er speelt. Daarna kijken we naar de onderlinge verhoudingen en wat een helpende verandering of beweging zou kunnen zijn.
Zo ontstaan er verrassende inzichten die een nieuwe kijk geven op de situatie.
Het ervaren en het voelen van een opstelling raakt de ziel en dat geeft een krachtige impuls tot een fundamentele verandering in je denken, voelen en doen.
Wat ervaren…?
Een mooie beschrijving van de journaliste Roanna van Baren (het hele verhaal staat hier) die haar opstelling elders deed:
Mijn benen trillen. De controle over mijn emoties en gedragingen verdwijnen samen met de tranen uit mijn lijf. Zo’n soort huilen is nieuw voor mij. Ik ken het zachtjes huilen, met zelfmedelijden huilen of boos huilen, maar niet dit alles overnemende verdriet. Drie mensen staan voor mij opgesteld in mijn familieopstelling. Ik kijk naar de representant van mijn vader en voel de stroom tranen toenemen. “Wil je iets aan je vader vragen?” zegt de begeleider. De woorden komen ondanks mezelf uit mijn mond: “Waarom ging je weg? Ik was zo klein en had je nodig. Ik heb je zo gemist.” En opnieuw schreeuwt het verdriet.
De afgelopen zeven jaar ben ik op een queeste geweest om mijn angst voor verlating, afwijzing, de toekomst en het verleden te leren begrijpen. Ik ging ermee naar therapeuten en zieners, volgde meditatie- en zelfcompassie cursussen, las psychologische en spirituele boeken en reflecteerde op mijn gedragingen en emoties.
De drie vrouwen in mijn familieopstelling kijken mij aan. “Jeetje, je bent je hier echt helemaal aan het laten gaan, hè,” hoor ik mijn eigen stem tegen mijzelf zeggen: “moet je je niet een beetje gedeisd houden? Anders komen ze erachter dat er iets mis met je is. En vinden ze je een angsthaas, een huilebalk met emotionele regulatie problemen.” De begeleider ziet dat ik mijn verdriet onder controle probeer te krijgen en zegt: “Laat het maar gaan. Het mag er zijn. Wij zien je verdriet.” En ik geef me weer over aan de tranen.
Het huilen houdt op en er ontstaat ruimte. Ik hoor een fluisterend stemmetje een nieuw verhaal beginnen: “Misschien ben je geen borderliner met melancholische en paniekerige trekjes, maar een normaal mens met een groot gemis.”
“Wat heeft het gemis nodig?” vraagt de begeleider van de opstelling. “Oneindige liefde,” zeg ik. En zie de liefdevolle blikken van de representanten. Ik vraag een vierde persoon of ze ‘oneindige liefde’ wil representeren in mijn familieopstelling. Ze omhelst mij en het enige wat ik nog voel is warmte en rust. Mijn verdriet wordt gedragen. De representant van mijn vader voelt zich vrijer en ik voel dat ik niks meer van hem nodig heb. “Je bent zelf oneindige liefde,” zegt oneindige liefde en we knuffelen elkaar.
Bestseller “De fontein” van Els van Steijn
Heel mooi is ook het interview van 8 april 2021 met Els van Steijn, auteur van het boek “De fontein, vind je plek”. Het duurt wel wat lang wellicht (1 uur en 3 kwartier), maar in de eerste 6 minuten heeft Els al heel helder uitgelegd wat er gebeurd bij een familieopstelling. Ik heb er ademloos naar zitten kijken.
Ze praat in dit interview over de kracht van opstellingen, en waarom die cruciaal om weten wie je bent en waarom je doet wat je doet.
Els laat zich tijdens een opstelling minder leiden door het levensverhaal, en des te meer door wat er tijdens een opstelling gebeurt. ‘‘Ik kijk naar lichaamstaal. Hoe iemand zich gedraagt is onderdeel van het patroon. Het is datzelfde patroon, wat in je dagelijkse leven meespeelt.’’
Een leuk artikel uit de Trouw van 8 februari 2020 over familieopstellingen kan je hier downloaden.
Hoe kan het dat een opstelling zo werkt?
Een opstelling geeft bijna altijd op verbluffend juiste wijze weer hoe de werkelijke verhoudingen en onderliggende patronen in het echte systeem zijn. Het bijzondere is, dat de opgestelde representanten toegang blijken te krijgen tot de gevoelens, gedachten en lichamelijke gewaarwordingen van degene die zij representeren. De informatie komt van hun plek in de opstelling.
Hoe dat kan weten we niet. Ook Bert Hellinger, de grondlegger van de methodiek, heeft altijd gezegd dat hij het niet wist. Wèl wist hij door zijn jarenlange ervaring dat het keer op keer gebeurd.
Over Bert Hellinger en het ontstaan van Familieopstellingen
Ik hanteer de methode van systemisch werken zoals die door Bert Hellinger (1925-2019) is ontwikkeld.
Geboren in Duitsland, zorgde het geloof van zijn gezin ervoor dat hij niet mee gesleurd werd in het nationaal socialisme. Bert vermeed de vereiste vergaderingen van de Hitler Jugend en nam deel aan een illegale katholieke jeugd organisatie. Zoals velen toen werd hij, slechts zeventien jaar oud, soldaat en ervoer strijd, gevangenschap, verliezen en het leven in een oorlogskamp van de geallieerden in België.
Bert Hellinger was twintig jaar oud toen hij in een katholieke orde trad omdat hij priester wilde worden. Hij werkte zestien jaar in Zuid-Afrika als katholieke zendeling onder de Zoeloes. De Zoeloes maakten indruk op hem, door hun diepe zin voor waarden, de natuurlijke autoriteit van ouders en het respect van kinderen.
Hij leerde veel therapeutische vormen kennen en raakte geïnteresseerd in de groepsdynamiek, de dialoog en individuele menselijke ervaring. Hij liet de religieuze orde achter zich nadat hij erachter was gekomen, dat het priesterschap geen passende uitdrukking meer was van zijn groei.
In Wenen ging hij psychoanalyse studeren en hij ging daarna naar de VS. Hij werkte daar met Milton Erickson (één van de grondleggers van NLP) en anderen. Door kennis van psychotherapieën en andere therapeutische vormen te combineren, ontstond er een unieke en fascinerend oplossingsgerichte benadering: de Familieopstelling.